Μητροφάνης Κριτόπουλος

(Βέροια 1589 – Βλαχία 1639). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1636-39). Μετά στις εγκύκλιες σπουδές στην πατρίδα του επισκέφθηκε το Άγιο Όρος, όπου συνάντησε και κέρδισε την εκτίμηση του φιλοπρόοδου πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλου Λούκαρη. Το 1617 έφυγε με συστατικά του φίλου του πατριάρχη για την Αγγλία, όπου έμεινε για επτά χρόνια σπουδάζοντας κυρίως στο πανεπιστήμιο στις Οξφόρδης. Με εντολή του Λούκαρη, που ενδιαφερόταν ζωηρά για την προσέγγιση στις ορθόδοξης με στις προτεσταντικές Εκκλησίες, ο Μ. επισκέφθηκε τα κυριότερα κέντρα στις Γερμανίας και στις Ελβετίας, όπου έδωσε δεκάδες διαλέξεις περί στις ανατολικής Εκκλησίας και είχε σημαντικές συνομιλίες με κορυφαίους εκπροσώπους των Διαμαρτυρομένων (1624-27). Έτσι ο Μ. δίκαια μπορεί να θεωρηθεί ως στις από στις πιο πρώιμους εργάτες στις λεγόμενης οικουμενικής κίνησης. Μετά από δύο ή τρία χρόνια παραμονής στη Βενετία, όπου φαίνεται ότι δίδαξε στην εκεί ελληνική σχολή, επέστρεψε, το 1630 μέσω Κωνσταντινούπολης στην Αλεξάνδρεια, στο πατριαρχείο στις οποίας ανήκε. Μαζί του έφερε μια εξαιρετικά πλούσια συλλογή βιβλίων, την οποία είχε καταρτίσει κατά τα χρόνια των σπουδών και των περιοδειών του στην Ευρώπη και η οποία φυλάσσεται ακόμα στη βιβλιοθήκη του πατριαρχείου. Το 1633 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Μέμφεως και το 1636 ανέλαβε τον πατριαρχικό θρόνο στις Αλεξάνδρειας. Δεν πρόλαβε στις να αναδείξει στις ικανότητες και την παιδεία του, επειδή πέθανε σχετικά στις, αφού πρώτα είχε την οδυνηρή εμπειρία όχι μόνο να δει τον ευεργέτη του πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη να πέφτει θύμα των ραδιουργιών των αντιπάλων του (1638), αλλά και αναγκάστηκε να παρακαθίσει στη σύνοδο που τον καταδίκασε ως αιρετικό, πράγμα για το οποίο ο Μ. επικρίθηκε ως αχάριστος και καιροσκόπος. Από τα έργα του, κυρίως θεολογικά, που αναφέρονται στις δογματικές διαφορές ορθοδοξίας και προτεσταντισμού, πιο γνωστή είναι η Ομολογία (1611). Πολύ αξιόλογες είναι οι περίπου εκατό επιστολές του σε διάφορους ηγέτες των προτεσταντικών Εκκλησιών.